Cù lao Chàm, tên cũ trong sử sách gọi là Chiêm Bất Lao là một quần đảo gồm 7 đảo nhỏ nối sát nhau. Để cho dễ nhớ, người dân địa phương có câu thơ lục bát trong đó tập hợp hầu hết tên các đảo: “Ra Lao đốn Lụi cho Dài Chờ cho Khô Lá xuống Tai giật Nờm”. Giá trị kinh tế lớn của đảo Chàm là yến sào. Nghề khai thác yến sào ở đây hơi xưa cũ đời. Sách “Phủ biên tạp lục” của học giả Lê Quý Đôn (1726) ghi: “Xã Trung Châu, phủ Thăng Hoa, tỉnh Quảng Nam có nghề yến sào...”. Đội khai thác yến đảo Chàm được thành lập vào năm 1806 dưới thời vua Gia Long do ông Hồ Văn Hòa làm quan chuyên quản, sau được triều Nguyễn sắc phong “Quản linh tam tỉnh yến hộ”. Phần nhiều yến tập kết tại hòn Khô. Ngày trời yên biển lặng, những tổ yến lắc lẻo trên vách núi với hàng vạn con chim bay lượn, tạo ra cảnh ngoạn mục không thể kể xiết. Chợ phiên- một sản phẩm mới được xây dựng phục vụ du khách tại đảo Chàm. Tấm trấn phong lịch sử Do vịt cỏ cách Hội An không xa và vuông góc một đường chiếu, nên đảo Chàm còn được coi là “bình phong” che trước thương khẩu Hội An. Bàn về lịch sử vùng đất, nhà Học hỏi Nguyễn Văn Xuân tuy rằng đảo Chàm hút là một “ Hồng Kông”. Năm 1793 ba chiến hạm lớn của Đặc mệnh toàn quyền Anh McCathay bỏ neo tại cảng Đà Nẵng trong vòng một tháng. Phái bộ Anh đã cử đoàn đi khảo sát đảo Chàm và có tường trình kỹ về quần đảo này. Năm 1804, sau đó là 1821, người Anh Hai ba lần xin các vua nhà Nguyễn cho phép xây dựng tại đây một chứng cứ kinh tế để dễ bề tiếp xúc với doanh nhân Quảng Châu và các nhà nước khác. Đến khi chiến tranh nha phiến nổ ra (1839-1842) và chấm dứt là Hiệp ước Nam Kinh đã giúp người Anh có được Hồng Kông. Bởi thế Sự tình buôn bán tại đảo Chàm không còn đặt tới nữa. Chuyện trò đó để thấy rằng đảo Chàm có một vịt cỏ quan trọng, lôi cuốn sự quan tâm đặc biệt không chỉ bây giờ mà trong quá vãng. Tại đây, trong vài năm qua các nhà khảo cổ học cũng đã khai quật được nhiều hiện báu vật như tiền cổ, gốm Islam, nền tháp Chăm, giếng nước ngọt cổ... Biếu biết thêm trong quá vãng đảo Chàm đã từng là nơi tiếp xúc, giao thương với người ngoại bang cùng với thương khẩu Hội An cách đó không xa. Khảo sát đảo Chàm bí thư Thành ủy và chủ tịch UBND TP. Hội An cùng hầu hết các ban ngành liên quan đưa chúng tôi ra đảo Chàm. Đoàn gồm hơn 50 người, trong đó chính yếu là doanh gia du lịch trong và ngoài tỉnh. Bí thư Nguyễn Sự từ lâu tâm huyết, quyết liệt với chủ trương biến đảo Chàm từ một làng chài nhếch nhác trở thành điểm du lịch xanh, tuyến điểm của ngành du lịch Hội An. Lần này cả chính quyền Hội An quyết tổ chức một hội nghị cùng với các doanh nghiệp ngay tại thực địa để “rối đến đâu, gỡ đến đó”. Trên chiếc can phạm tốc độ cao như bay trên đầu ngọn sóng , lượn hết đảo này qua đảo kia, có nằm mơ tôi cũng không hình dong đảo Chàm có được diện mạo như hôm nay. Chợt nhớ cái ngày cách đây chưa xa, khi cả nghìn hộ dân không có lấy ngôi nhà lợp ngói khang trang. Thấy người lạ mặt dân cứ đứng trong nhà nhìn ra lom lom; con trẻ thì cứ chạy theo, tinh quái nhìn. Hoàn cảnh sống dân cư “hồn nhiên”, thậm chí không buồn làm cả nhà vệ sinh. Nếu không kể tàu bè sử dụng máy đẩy thì trên hòn đảo này hoàn toàn không sử dụng vật dụng cơ khí, thủy lợi, dù là chiếc xe đạp. Dân cư chưa đầy 3.000 người, tập kết ở bãi Hương, bãi Lang, chính yếu làm nghề chài lưới; con trẻ đi học đến hết lớp 9 là nghỉ về phụ cha mẹ kiếm con tôm con cá gần bờ đổi gạo. Hoàn cảnh sống vật chất chừng đó con người tuy chưa đủ đầy, nhưng giàu lòng hiếu khách. Còn lần này, đoàn khảo sát đảo Chàm đi cùng bí thư, chủ tịch thành phố nóng hừng hực khí thế kiên tâm đẩy mạnh đầu tư đảo Chàm, nhằm sớm biến hòn đảo trở thành một vùng du lịch hiện đại, tiện nghi lôi cuốn du khách bốn phương. Sáng, đoàn được đưa tham quan quanh đảo bằng xe máy, trên con đường nhựa mới mở phẳng lỳ. Chiều ngâm mình trong biển xanh xong là lên hội nghị bàn việc phát triển lao vụ du lịch cho hòn đảo. Theo sự phát triển du lịch, hoàn cảnh sống người dân ở đây bây giờ đã khá lên dồi dào. Đặc biệt từ ngày đảo được xác nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới , du khách thập phương háo hức kéo đến. Người dân tại chỗ bắt đầu biết biến ngôi nhà của mình thành những homestay, nhà nghỉ… mở nhà hàng, lao vụ đón khách. Hầu hết các công ty du lịch trong cả nước đã khai thác tour sinh thái đảo Chàm phê chuẩn chương trình “Về với thiên nhiên” của trung tâm thể thao văn hóa thị từng lớp An đề xướng trước đó. Nội dung tour khá đơn giản như, tham quan khu trung tâm trên đảo, tắm biển, ăn một bữa cơm trưa dân dã trong những chiếc chòi dựng dưới tán dừa và đánh một giấc trưa khang cát trên chiếc võng mắc dưới ngôi nhà không vách lộng gió lợp bằng lá lụi... “Viên ngọc” đảo Chàm nhìn từ trên cao Du lịch hay khu dự trữ sinh quyển? Đó là thách thức lớn dành cho chính quyền Hội An, khi console du khách đến đảo Chàm tăng “chóng mặt” hằng ngày, gây nguy cơ ảnh hưởng đến hệ sinh thái thiên nhiên. Năm 2009, Ủy ban Điều phối quốc tế chương trình con người và sinh quyển thế giới, đã xác nhận hòn đảo là khu dự trữ sinh quyển ( DTSQ ) thế giới thứ 8 của Việt Nam. Tại vùng lõi khu DTSQ, có hơn 311ha rạn lưu li, với khoảng 300 loài; 50ha thảm cỏ biển, với 5 loài đặc điểm, độ phủ làng nhàng 15 - 25%; 76 loài rong biển, hơn 270 loài cá, 97 loài thân mềm, 11 loài động vật da gai… Tại rừng đặc dụng đảo Chàm có 499 loài thuộc 352 chi, 115 họ của 5/6 ngành thực vật bậc cao có mạch của hệ thực vật Việt Nam. Cuối cùng khảo sát ở độ cao dưới 100m, đã báo cáo có hơn 288 loài cây thuốc nam xen lẫn trong những cánh rừng thường xanh với những cây cổ. Khu DTSQ thế giới là lợi thế “thương hiệu” để phát triển du lịch, nhưng mần răng mà vẫn bảo tàng, phát huy được những giá trị của nó là câu hỏi được đặt ra. Ông Nguyễn Sự - bí thư Thành ủy Hội An tuy rằng, trong hơn 20 năm qua, Hội An đã có kinh nghiệm trong việc bảo tàng, phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới khu phố cổ Hội An. Bởi thế đối với khu sinh thái du lịch Cù lao Chàm, hướng du lịch sinh thái cao cấp sẽ được ưu tiên tuyển trạch. Phải quy hoạch tổng thể đảo Chàm và kêu gọi đầu tư theo hướng “chậm nhưng chắc” với một cơ chế đầu tư mang tầm nhà nước. Phải làm nhiều việc để du khách nhận thấy nét nổi của một khu dự trữ sinh quyển thế giới và luôn coi trọng những giá trị đó. Bà Nguyễn Thị Vân - Trưởng phòng Kinh tế TP. Hội An cho biết, chủ trương của địa phương, tựa vào ưu thế là khu DTSQ để phát triển kinh tế du lịch. Hiện môi trường đảo đã giải quyết cơ bản Sự tình rác thải; triệt để loại trừ sử dụng bao ny lon từ gốc. Hầu hết sản vật đặc biệt của đảo Chàm như yến sào, cua đá, vú nàng… mang ra khỏi đảo đều được dán nhãn khai thác thích hợp theo mùa… Hơn hết từ những sản vật thiên nhiên rừng và biển như yến sào, rong, tảo, ngô đồng… Phòng Kinh tế Hội An đã “chế biến” thành những sản phẩm cao cấp, kiểu dáng đẹp sau đó chuyển giao cho dân địa phương phục vụ nhu cầu mua sắm, ẩm thực, lưu niệm… được du khách ưa chuộng
Mở tour ngắm voọc ở Sơn Trà Ban quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển du lịch Đà Nẵng cho biết sẽ phối hợp với Hạt kiểm lâm Sơn Trà tổ chức tour tham quan, chụp ảnh loài voọc chà vá chân nâu. Loài này được mệnh danh “nữ hoàng linh trưởng” có tên trong sách đỏ Việt Nam, đang sống trên bán đảo Sơn Trà. Theo đó, sau khi nghiên cứu tập tính, thói quen sinh hoạt của loài voọc chà vá chân nâu, đơn vị này dự kiến tổ chức tour vào đầu tháng 7. Cụ thể, tour sẽ được diễn ra vào hai thời điểm cố định trong ngày là 4g và 16g. Đây là thời điểm voọc chà vá chân nâu thường xuyên xuất hiện, tìm kiếm thức ăn quanh tuyến đường Tiên Sa nằm trong bán đảo Sơn Trà. Ông Nguyễn Đức Vũ, phó Ban quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển du lịch TP Đà Nẵng, cho biết một tour sẽ kéo dài trong vòng 2-3 giờ. Các hướng dẫn viên sẽ hướng dẫn khách đi bộ theo lối ven rừng, nơi có nhiều gia đình voọc sinh sống để theo dõi được mọi hoạt động của chúng. Du khách khi tham quan, chụp ảnh cũng phải tuân thủ một số nguyên tắc nhất định như mang trang phục tối màu hoặc ngụy trang bằng lá cây, không gây ồn, máy ảnh phải có ống kính tele để đảm bảo giữ khoảng cách nhất định, không ảnh hưởng đến không gian sinh hoạt của đàn voọc... PHAN THÀNH
